pato ta ñüküfkechi kurampelu. Achawaj kay, waj kakarakey. ¿Chuchi am ñi wechun egu? Kom che ta kuram achawajtukey
|
patriotismo ta feyentungey ta mi pais ñi zoy wünelen kom mew fey kay ta mi choyümum
|
peafiñ kom chi mapu inchegelu xokiwan, inche ñi mapu fey komgelu reke
|
pekanküyawün ta kiñe weza az xemümgey reke zoy azkintutugey zoy ayüfaliy reke
|
pekelan ta welulkan inche mew ta rupakenolu kom xürkakey müten
|
pekelayin ta chem rume ñi chumgen re may konkey inchiñ ta ñi chumgen
|
pelu ta ti ñam püñamtun xokiwün ragiñ kujiñ mew ka ti homo sapiens egu: inchiñ
|
pepi tügümlayafuymi ti xipachi chem rume, weluke tügümuwafuy chem ta ñi ruparupan
|
pepi wirintukufuli ta mi küme azgetulen
|
petu kimgelay reke ti awkantun, ti ayüwzugun ka fey ti ayiwün ñi yümümelken ta che
|
petu ñi welunon ta mi rakizuam, küme günezuamaymi mi rüf kagelu we ta mi nien
|
petu weche wenxugekalan ta ñi kom kimael
|
petu zewmanentukanoli chem rume gerkelay chem rume ñi zewman
|
pewma ta rüf xipale. Femnole, fey ta mapu ta pewllayafeyin mew
|
piwken zugu ta rumel norkülepelu
|
pizuamkelaafimi ta kiñe chijka pelicula zugu mew
|
poesía feyti arte chew ñi konken ta lafken kiñe charu mew
|
poesia ta ayikefin ñi nentuam feyti pepi feypikenuel chi zugu
|
poesía ta famtukupelu ta mogen ta mogen mew
|
Pofokawün mew ta Pinochet nentuy ñi rume nien ta kimün... militar
|
politica ta weychan reke welu gelay ta mojfüñ, welu weychan ta politica feymuke ta müley ta mojfüñ
|
politica zugu ta wichuam ta che kishu ñi koneltulefel mew
|
política zugu ta wüzampenolu ta pu che, kurewen zugu may ta ti
|
politica zugu zuamlay ta küme azrakizuam welu chumgechi rume müley ñi nüwmeal müten
|
político ta rakizuamküley ti ka küpalechi elección mew, feyti estadista ka xokiñ küpalechi che mew
|
políticogen pepilkantufe ta fútbol reke. Müley ta mi eluwküleal mi kimtukuafiel ti awkantun fente ta mi yefalal ñi falin tüfachi awkantun
|
ponwi mew, feyti ñi xawüken ta kake che egu ñi faliken ta mogen
|
poyegekelay ta kiñe waria rume weza azkawün ta fijem mew, fey may ta ñi puwün ta chem ñi zuam nien ta che mew
|
poyekefiñ ta pu zomo welu afmatukelafiñ
|
poyen ka poyegen, ti antü pelontuenew. Mogen kom ta eluen. fewla tügküleweyu.
|
poyen kishu ñi zuamel chi küzaw ta che rüf puwkan müten ta rumel ayiwüngen reke
|
poyen ta xukür reke wefkey fey neyen mew
|
poyenchegey may ti kishu ayentuwlu chi che, fey may rumel kuñifajkülenuael
|
poyewün ta rumel zugugey, afkanon müten
|
poyewün ta wenxu egu ta zomogey kimniwnolu ñi zugugey
|
poyewün zugu ñi feyentugen fey ti ta zoy günepelu ta chem zugu rume
|
príncipes reke ta choyükeyin, feyti ti tukun ta ka rakizuam zuam ka, ka mogen fey ta pakarwa kechilewetuyin
|
proverbio ta kiñe püchi xoyün zugun nüwmey ta fenxentu rupan ta zugu mew
|
pu abogado may ta chumgechi züküjafuy ka rumeafuy ta ley mew
|
pu che ta hampülkakey ñi afmatuafiel ta mawizantu egün, ti lafken, lewgün, ti waglen, welu rumekeygün ñi ayizuamürpunuael egün rume
|
pu che ta newe günaytukelafi ta ka ke che, welu kishuegün rume ta newe günaytuwkelay
|
pu che ta ñi küzawkawe mew ta rüf küzawkawe kechilewey
|
pu che ta rume wenuntukey ta füxake malal welu femlay ta kuykuy mew
|
pu che ta zuguñpiekefi ti feyti zoy poyeel welu femkelay feyti petu jükalkaal mew
|
pu chijkatukelu ta kiñeke che egün xürümlu ti pu elpelu ta chijka
|
pu chiojka ta femechi kayñe ta niey che reke; feyti küxal, narfün, pu kujiñ, feyti antü ka chme zugu ñi konkülen
|
pu filósofos rumel güneltukefi ta mapu egün; fewla müley ñi wenuntuafiel egün
|
pu gengefe welulafuy ta fij ley, welu chumlen ta mogen pepi femlayafuygün (Jacinto Benavente y Martínez)
|
pu gülümzugunwe ta reloj xürkay müten: feyti zoy weshañma niepejenuel rume ka müten, fey mülelay ta yin feyentuael ta ti tunte kümelu mu rume
|
pu ilka may kizu rügatuwketuy ñi wünforo mew egün
|
pu italianos wewgekeygün partidos de fútbol weychan reke wej ti weychan partidos de fútbol reke
|
pu lawentuchefe. Suertegechi wenxu. Ñi küme amuluwün ta wilüfi antü mew ... Welu ñi welulkan ta mapu pünontukuniey
|
pu poeta ta pu wenxu püchike che ñi ge ta petu nielu
|
pu poeta ta yewentukukelay ta ñi zugu egün rumel nentuyawülkefigün
|
pu püchike pey kom chem mew no rume, pu che kay pelay chem rume kom mew
|
Pu püxemtufe mew kimafuyin ta genozuamyechen: kiñe kimlan rume ti jazkükelu tu pu püxemtunolu mew
|
pu rulpalu ta chijka egu ta kim chijkatunolu ta felerpuy welu fantepu kim chijkatulu ta rulpay chijkatun
|
pu rulpazugufe feyti newen kawej ta mogen ka rakizuam mew ti xokiñ mapu mew
|
pu tügküpele piyawlu ufiza xüri feyti lobo ilotukenolu xokifilu
|
pu wecheke che niey ta puwülpenuel chi rakizuam, pu fücha kay ayizuamküleweygün ñi xipanon mew
|
pu weke che ta pewmaluwi ta kiñen antügeael; pu füchakeche ka ñi rumpamum chi zugu mew
|
pu wekeche ta kimkey chem ñi kimün ta pu kimeltuchefe
|
pu wenxu ñi zuam may ta müley ñi zapifiafiel ta kom fij kujiñ
|
pu wenxu püchin zugun gelu ta zoy kümey
|
pu wenxu ta genokimün jeqükeygün, welu wezat'e nufel egün; tüfa may ta kimeltun zugu mew amukey
|
pu wenxu ta kalekey ta ñi zuamün egün ka ñi femgen egün feyti matu ñi weluken ta ñi chem zuamün egün
|
pu wenxu ta kümeke üñam egün, zoy may ñi ñiwañpekefiel mew ta ñi pu zomo egün
|
Pu wenxu wayolkanolu ta güñüntuwün, lan zugu, kimnon, fey ñi kümelkaleam ta che zoy kümey ñi tukulpanuam pigün
|
pu wigka ta amuy ñi kimün ta eja chem rume mew ñi kimürpuam ta fij kake rume zugu, welu chem chumkonwepanochi chemkün mew
|
pu zomo aznükeygün pewma chew ñi konkülen egün (Juan José Arreola)
|
pu zomo ta kom nentukey ñi chempin egün pu wenxu kay ragiñ müten
|
pu zomo ta rume azkanchegey fey mu pu püñeñ ñi feypiael egün ñi ñuke: rüf santa yemfel
|
pu zomo zomo ayikeeyiñ mew ta yin fij azkan nien mew. Rume nieliyin, kom zuguñpekeeyiñ mew, wej ka tayin kimüngengen
|
publicidad kiñe arte gey chew ñi rulpageken epe rüf zugu rüftu koylageael
|
püchike che wejin chemkün ta meñolnualgelay, feyti küxal reke may ta üyümgeael
|
püchike zuamken welu ñi zuamel püchike zuamkefin
|
pulku ta rume weza kuxanelpelu ta logko fey ti putukenolu mew
|
pürüm goymatuyiñ chumülgefel inchiñ ta ñi xipayael
|
Putukelan. Re ta ñi pinon fey may ta ñi mülen ta ko ta ñi zoyümkefiel mew (Jorge Luis Borges)
|
