das-hakol: der pruv oystsuseydern di amaretses fun der sviv un es tsu
|
dayenu di samim in sport. An isur legabe bedikes
|
dem emes ken men gefinen bloyz in zikh gufe un nit durkh shrekkoyekhes kegn undzere sonem klapey-kuts
|
dem emes vegn a yokheds kavones ken men nit dergain durkh oysfregn im
|
dem emes zogndik, iz a mol keday zikh uftsuregn kedey alts zol zikh oyslozn tsum gutn
|
dem moralishn matsev fun di greste umes-veleshoynes ken men mestn loyt dem vi zey bahandlen bale-khay
|
dem seyder fun di keytelekh hot men gebitn, not di keyt iz fort geblibn a keyt.
|
dem yokheds shverster sod tsu bahalten fun andere iz zayn meynung vegn zikh
|
demokratye: nit kenendik bavayzn az dos vos iz yoysherdik is gezunt, nemt men zikh unter tsu bavayzn az dos vos iz gezunt iz yoysherdik
|
der ameratses iz neenter tsum emes vi s'iz der foroysiker tsugang
|
der bal-nitsokhn balangy tsum royb
|
der bal-shirim farshteyt di natur beser vi der bal-moda
|
der bay vemen der sholem shteyt hekher vi alts iz vi a shepsele vos gloybt az velf esn bloyz pareve shpayzn
|
der ben-odem boyt-uf tsu fil vent un tsu veynik brikn
|
der ben-odem dergreykht yede naye stadye in lebn vi a posheter libhober
|
der ben-odem funem dritn yortoyznt vet farmogn bushes kultivirtkeyt, berleskonis erlekhkeyt un putins guthartsikeyt
|
der ben-odem git fun zikh aroys rishes, punkt vi di bin git fun zikh aroys honik
|
der ben-odem hot nit keyn sakh derekh-erets far andere, nor oykh afile nit far zikh gufe
|
der ben-odem is nit besimkhe vayl er veyst nit az s'iz im gut vi di velt. Dos iz der gantser emes! Keyn ander sibe af dem iz nito
|
der ben-odem iz di eyntsike khayeh vos farreytlt zikh--un oykh di eyntsike vos darf azoy ton
|
der ben-odem iz gevorn a makhsher fun zayne eygene makhshirem
|
der ben-odem iz tomed greyt tsu shtarbn far an ideyal,betnay der ideyal iz far im nit tsu klor
|
der ben-odem makht mer kalye durkh dvorem vi durkh sheket
|
der ben-odem nishtert in tsu fil erter far dem vos er zukht, beshas s'volt geven genug bloyz eyn ort
|
der ben-odem trakht veyniker iber vegn poygeye-bekoved zayn emetsn vemen men hot holt vi emetsn far vemen men hot moyre
|
der bester oyfn fun narn zikh gufe iz der gloybn az men iz kliger fun andere
|
der bester oyfn tsu farmern di eygene frayheyt iz tsu dermeglekhn mer frayheyt far andere
|
der bester oyfn vi tsu makhn yenem mer akhrayesdik iz yenem ibertsugebn an akhrayes
|
der bester rebe fun loshn iz dos redn gufe
|
der boser-vedom is nit mer vi a lern-yingl; yesurim iz der maynster
|
der breyshes fun verter iz nit al-yedey akademikers in di hoykhe fentster, nor a dank poshete boser-vedoms fun der shustergas. Di mekhabrim fun verterbikher khapn zikh vegn zey bederekh-klal shoyn a kapetshke tsu shpet, un nemen fun zey aroys dem ruekh-hakhayem durkh oyshteln zey loytn alef-beyz, oft ven zey formogn shoyn afile nit dem zelbn meyn vi zey hobn lekhatkhile farmogt
|
der breyshis fun mayn osed iz kol-yom mit zunufgang. Yedn tog gefin ikh epes sheferishs tsu ton mitn lebn
|
der derekh-hateyve funem ben-odem derfirt tsum bavarfn mit kloles di hoylkhim -baderekh ven men iz a shofer, un di shofern ven men iz a holeyakh-baderekh.
|
der emes iz az vos shverer s'iz aroystsuzogn an emes vos vertfuller iz es tsu oystsuhern
|
der emes iz undzer tayerste hob-un-guts; lomir es nit farshvendn
|
der ershter korbn fun milkhome iz der emes.
|
der eybershter vet mir moykhl zayn; dos iz dokh zayn uvde
|
der eykhus fun a seyfer vendt zikh inem leyener
|
der eyntsiker oyfn uftsuhaltn dos gezunt iz tsu esn dos vos dir gefelt nit, trinken dos vos s'glust zikh dir nit un ton dos vos du volst libersht nit geton
|
der eyntsiker veg tsu rateven a derekh in lebn iz dos tsu shteln in sakone
|
der fulster fargenign in lebn iz der leydiker fargenign fun iluzye
|
der gantser derekh vos hot derfirt fun der amebe tsum mentshn hobn yodea-seyfer ongerufn 'progres', nor tsi de amebe gufe volt geven maskem dermit veyst men nokh alts nit
|
der gehenem un der gan-eydn zenen beyde ibergetribn; di tuekhtsn funem ben-odem fardinen nit dos ershte un nit dos tsveyte
|
Der grester khet funem ben-odem iz tsu zayn a yelid-ishe
|
der grester shter tsu zayn a meyvn af a kunstverk iz der pruv es tsu farshteyn
|
der gringster mentsh optsunarn iz zikh gufe
|
der guf iz a yokhed nor di neshome lekhlotin nit
|
der hekhster akhrayes funem ben-odem iz tsu farhitn bale-khay fun tsar
|
der hipekh fun shaferishe mentshn iz tsivilizirte mentshn
|
der iker fun khokhme iz tsimtsim
|
der iker khilik tsvishn farker far batsolts un frayen farker iz vos farker far gelt kost veyniker
|
der iker khok funem kapitalizm iz 'du oder ikh', nit 'i du i ikh'
|
der khasene-ol iz azoy shver az s'fodert zikh tsvey mentshn, un a mol dray, kedey im tsu trogn
|
der khet fun ale khatoyem is dos geboyren-vern gufe
|
der khinekh tsilt tsu farbaytn a leydikn moyekh mit an ofenem moyekh
|
der koyfer-beIker iz der vos tsindt unter di sreyfe un nit der vos vert farbrent derfun
|
der mark-miskher toyg un toyg nit in eyn un der zelbiker rege
|
der mehalekh tsvish eyn molekul un a tsveytn iz azoy vi der mehalekh tsvishn di shtern
|
der mekhabr fun shirim iz vi der meylekh-anovim vos flit durkh di shturems, lemale fun di faylnshiser. Fartribn in goles fun der yaboshe, oysgeshtelt tsu kharpe un laytish glekhter, ken er tsulib zayne rizike fligl nit arumgeyn
|
der mentsh iz a shtubike khaye vos hot in meshekh fun yorhunderter zikh oysgelernt vi tsu hobn di deye iber ale andere khayes, durkh opnareray, gevald un rishes
|
der meshugener is eyner vos hot alts farloyrn oyser zayn seykhl
|
der onstrang is moyredik; halevay vayter!
|
der over iz a hakdome
|
der oylem lozt nit lebn, nor ver s'hot koyekh muz
|
der oysdruk 'militerishe inteligents' is a stire mamesh in zikh gufe
|
der poyel-yoytse shprotst fun di mitlen, vi der boym fun der zriye
|
der rebi muz lernen di talmidem tsu hobn sfeykes vegn dem vos er lernt zey
|
der shuldgefil blaybt azoy lang vi s'iz nokh faran a gefil fun kharote
|
der skhar far undzere yesurem iz vos mir shtarbn vi di hint
|
der sod fun freyd iz nokhtsugebn dem
|
der sod fun hatslokhe iz ufrikhtikeyt; vibald men lernt zikh oys vi tsu makhn an onshtel der mit, vet men in alts matsliyekh zayn
|
der sotsializm ken onkumen nor af a rover, punkt vi meshiyekh ken onkumen nor af an eyzl!
|
der toyt fleg zayn bay mir an ofter gast, biz er hot mikh farlozt letoyves an andern gastgeber
|
der toyt iz biterer vi gal, nor der bloyzer gedank fun avekgeyn af yener velt nit hobndik afile gelebt iz poshet nit fortsushteln zikh
|
der toyves-haklal iz oft tsunoyfgeshtelt fun on a shiur avles-hayokhed
|
der tseshternter himl ibrt mir un di toyres-hamuser inveynik in mir
|
der vos leyent, firt durkh iber zikh gufe a khkire vedrishe. Dem mekhabers uvde iz eygntlekh tsutsushteln tsum leyener an oyfn fun derkenen zikh aleyn vos er volt on dem geshribenem nit farmogt
|
der yisod fun khinekh iz aleyn tsu zayn an oyme ve'oyse
|
der yokhed iz a panye brat vos hot faynt zayne mitmentshn betakhles-hasine
|
der zikorn fun a simkhe iz shoyn nit di simkhe gufe; der zikorn fun a veytik is mamesh vi der veytik gufe
|
der zikorn iz tomed a vidertref
|
dert royfe iz a bar-mazl. Zayne nitskhoynes shaynen af der zun nor zayne mapoles lign bagrobn in khoyshekh
|
dertseyl fun tsayt-tsu-tsayt dem emes kedey men zol dir gloybn di shkorim oykh
|
di ahave iz on a sof, kol-zman s'iz benimtse
|
di amerikaner regirung iz di greste tsushtelerin fun gevald-mitlen af der gorer velt
|
di antviklung fun turikgeshtanene medines vendt zikh in zeyer demilitarizatsye
|
di emese opshpiglung fun undzere reyd iz in undzer derekh-hakhayem
|
di emese simkhe gefint men baym frayen banuts funem moyekh
|
di eyntsike netiye funem modernem kino iz di netiye tsu fardinen azoy fil vi s'lozt zikh nor.
|
di eyntsike netskhoynes durkh makhn pleyte zenen netskhoynes iber noshem
|
di eyntsike simkhe af der velt iz bay a breyshis; dos lebn gufe iz prekhtik vayl dos lebn iz a keseyderdiker breyshis, tomed, in yeder rege
|
di eyntsike simkhe vos mir farmogn iz di vos mir hobn farshaft
|
di eyntsike uvde vos di poyalim zenen mekhuyev tsu bavayzn iz tsu shteln a gute dugme
|
di eyntsike vos kumen keseyder tsurik aheym zenen di vos zenen nokh fun der heym keyn mol nit avek.
|
di fantazye funem ben-odem iz tomed orem vos shayekh di realitet
|
di fantazye kumt zeyer tsunuts dem bal-nesiyes un iz volveler
|
di feder iz di tsung funem moyekh
|
di filozofn hobn nor di velt oysgaytsht; itst iz gekumen di tsayt zi meshane tsu zayn
|
di fotografye gufe interesirt mikh nit; kh'vil bloyz onkhapn a rege realitet
|
di greste ameratses iz dos zayn groyshalterish vegn lomdes
|
di greste maysim af der velt kumen for inem moyekh
|
di greste medines firn zikh tomed vi gazlonem, un di klenste: vi oysvurfn
|
di gute meynungen fun andere zenen oft zeyer stimulirndik nor men darf zey s'rov batrakhtn mit khshad
|
di hakdome iz der khoshevster kheylik fun a seyfer; ale bal-plugtes leyenen khotsh dos
|
di italyener farlirn milkhomes vi zey voltn geven nit mer vi fusbal-farmestn un zey farlirn fusbal-farmestn vi zey voltn geven emese milkhomes
|
di khkire-vedrishe vegn filn zikh 'nit mit alemen' iz shoyn azoy vayt dergangen az s'zenen kemat mer nit benimtse azelke vos filns zikh dafke yo 'mit alemen'
|
di kunst iz a kle-zayen mit velkhn tsu hamern di velt un nit stam a shpigl ir optsushpiglen
|
di mafye iz der klorster moshel fun kapitalizm vos s'iz bay undz faran
|
di makhshoves vos a yokhed shtitst zenen veyniker vikhtik vi di tifkeyt mit velkher er shtitst zey
|
di maleray hot mir bloyz gedoyert finf minut oystsumoln, nor s'hot mir gedoyert zekhtsik yor kedey zikh oystsulernen vi azoy dos tsu ton
|
di medye zenen spilekhlekh in di hent fun gvirim vos nutsn zey oys kedey tsu vern nokh raykher
|
di menkholye is di freyd fun zayn fartroyert
|
di mentshlekhe neshome vayzt keynmol nit keyn gresern koyekh vi ven zi iz mafkir af nekome un rizikirt moykhl tsu zayn an avle
|
di pashtes iz di emese gadles
|
di pratse farhit undz fun dray groyse rishisn: nudnote, fardarb un kabtsones
|
di televizye iz der same ershter be'emes demokratisher derekh-hakhayem, der ershter vos iz total ungemostn punkt af dem vos s'rov yekhidem viln. Di tsore iz take dos vos s'rov viln
|
di toyre lernt undz lib hobn di sonem punkt vi di fraynd, mistame vayl zey zenen khad-hu
|
Di tsayt iz shoyn neenter vi men meynt geveyntlekh, ven di gasn veln zayn breyt ofn un masn veln kenen durkhgeyn af tsu boyen a besere velt
|
di tsore mit libe iz vos s'iz an aveyre vos fodert a oyzer-keneged
|
di untershte shure farvos s'iz farshpreyt azoy fil ameratses iber der velt iz vayl yederer, afile an amorets, ken leynen un shraybn
|
di velt iz azoy vi zi iz, s'iz nit shayekh zi ti baytn, nor farshteyn ir darf
|
di velt iz ful mit vunderlekhe bikher vos keyner leyent zey nit nebekh
|
di vemen es kholemt zikh baytog zenen toyfes inyonem vos vern bekhlal nit gedakht metsad yene vemen s'kholemt zikh nor baynakht
|
di verter vos mir banutsn optsumoshlen dos vos s'iz far undz vor, geshtaltikn di vor
|
di vos plaplen a sakh zogn veynik
|
di vos zenen zhedne grobn oys zeyer keyver mit di eygen tseyn
|
di vos zeyer beksav iz punkt vi zeyer bal-pe, afile ven zey redn shoyn sheyn, iz zeyer shraybn khaloshes
|
di yeboshe balangt tsu di balebatim, der paysazh: tsu di vos zenen meyvinem derof
|
di zikhroynes vos a porl hot eyner funem andern, afile ven zey zenen farlibt, zenen nit punkt di zelbe
|
di zikne hot bay eynike farvayst di hor, nor zeyere hertzer zenen fort geblibn yung un frish un klapn azoy shtark vi tomed far yeder sheyner un guter zakh
|
do lebt a frayer mentsh: keyner badint im nit
|
dort vu ale bnei-odem hobn di zelbe makhsoves, hot keyner be'emes nit keyn aynfaln
|
dort vu men farbrent sforem, farbent men oykh sof-kol-sof mentshn oykh!
|
dos ashires fun kabtsonem bashteyt fun zeyere kinder; dos fun gvirem, fun zeyere oves
|
dos ashires makht khorev di negidem un keyflt dem atsves fun di kabtsonem
|
dos beste vos khokhme trogt tsu af tsu derfreyen dos lebn iz, bli-sofek, khavershaft
|
Dos betn bay a soykher nit tsu felsn zayn hakhnose hot punkt aza zin vi tsu betn bay a denetist er zol nit felshn zayn faktur
|
dos bukh dedikir ikh mayne sonem, vos zenen mir keseyder azoy tsu nuts gekumen bemeshekh mayn gantser karyere
|
dos eyntsike vos halt emetsn op fun dergreykhn dos vos er vil in lebn iz oft bloyz der viln zikh tsu bamiyen un der gloybn az s'iz meglekh
|
dos eyntsike vos ikh zog iz: lomir rizikirn farn sholem
|
dos farbind-loshn fun di kumendike doyres vet zayn nit andersh vi a programirt/planirt loshn
|
dos gantse lebn hob ikh opgegebn af tsu bavayzn ot dem klal
|
dos gantse lebn iz vi di letste stantsye fun an oytobus: ven men ken zikh shoyh tsuzetsn iz ober tsat arop tsu geyn
|
dos gevisn ken undz nit farhitn fun khatoyim, nor, tsum badoyern, lozt er undz nit hanoe hobn fun zey
|
dos hartz mit di lipn lebn nit tomed shove-beshove
|
dos kristntum hot a sakh ufgeton far ahave durkh makhn derfun a khet
|
dos lebn farnemt bay mentshn tsu fil tsayt
|
dos lebn flit farbay beys men iz farnumen mit andere inyonem.
|
dos lebn iz geglikhn tsum lernen zikh shpiln fidl beys men shteyt lifney khol am ve'eyde
|
dos lebn iz vi a pomenitse: vos m'git derin arayn krigt men derfun aroys
|
dos lebn ken zayn a mekhaye oyb es varft af dir nit on keyn pakhed
|
dos leyenen iz far der neshome punkt vi gimnastik is farn guf
|
dos loshn is a sakh umruiker vi dos khiyes gufe
|
dos nisemdike vegn milkhome iz vos der rosh fun yeder makhne merder farzikhert az zayn fon zol gebentsht vern un farruft zikh afn boyre-oylem eyder er lozt zikh aroys fartilikn zayne shkheynem
|
dos nisht leynen keyn gute bikher iz nit keyn greserer zkhus vi dos nit kenen leyenen bekhlal
|
dos nit farshteyn zikh iz dser oftster oyfn fun 'durkhredn zikh' mit an andern
|
dos nokhgebn dem khet fun nokhgebn andere iz tomed bakvem
|
dos oysfeln fun eynike zakhn vos mir viln is a neytiker kheylik fun freyd
|
dos shoyn farendikte bamerkt men nit vayl men iz rak arayngeton in dem vos s'iz nokh geblibn uftsuton
|
dos shraybn vert oykh farshvert durkh der nit-leyenevdikeyt fun di leyeners
|
dos trahtn iz tomed a moyredike zakh
|
dos ufvayzn az ikh bin gerekht meynt oykh zikh moyde zayn az ikh ken zayn betoes
|
dos verterbikh is di demokratishste zakh af der velt vayl as bavayzt undzer shaykhes eyner tsum ander un vos mir farmogn beshotfe
|
dos vos di shvartzeeray tut uf mitn seykhl tut uf der betokhn mitn rotsn aleyn
|
dos vos makht tomed fun der melukhe a gehenen iz dafke dos vos der ben-odem vill derfun bashafn a ganedn
|
dos vos mir shteln zikh for iz a poyel-yoytse fun undzer zikorn
|
dos vos mit dir kumt for in lebn uz a gotzakh, nor dayn entfer af dem vendt zikh shoyn in dir
|
dos vos s'toyg nit farn rabim toyg oykh nit farn yokhed
|
dos zayn a mumkhe iber narishkeytn iz fort beser
|
dos zayn a noyte-briyus iz farn ben-odem dos vov varemkeyt iz far vaks
|
durkhfaln ken men af farshidenerley oyfanim, nor matsliyekh zayn ken men bloyz af eyn oyfn
|
durkhgetribnkeyt iz an oyr-godl vos ken nit balaykhn saydn durkh brenen
|