a cäl dôn ai pièS i ômen mutargnón. Äl cràdden che i stâghen a sénter
|
a cardän såul a quall ch'a vdän. Siché dånca, da quand ai é la televiSiån a cardän a incôsa
|
a ciapèr la strè dal tramånt l’é l’ónnica manîra ed psair vàdder vgnîr só al såul
|
a clåNna de pió la genêtica o la televiSiån?
|
A cradd che la Zänt miåura la séppa qualla ch'i san d an cuntèr de pió dal gnìnta ch'i an d atåuren
|
a cradd da bån che la rivoluziån la séppa la surZrî dal dirétt
|
a Cûba an s rispèta brîSa i dirétt umàn, fòra che a Guantanamo
|
a custruän un’eSistänza coi quî ch’arzvàn; a custruän na vétta coi quî ch’a dän a chi èter
|
a dêdic st’ediziån ai mî nemîg ch’i m an dè tant una man int la mî carîra
|
a dégg òmen con ón ch'l é padrån dla sô längua
|
a dir ed sé a incôsa e a tótt, l é cunpâgna an èser brîSa al månnd
|
a druvèr äl parôl, l'é l'ónnica manîra ed fèri dvintèr däl parôl bôni, stièti e legéttimi d una längua
|
a dscårr in spagnôl còn Dìo, in itagliàn còn cäl dòn, in franzais còn chi òmen, e in tudàssc còl mî can
|
a dscruvän che la nôstra vétta l’à un bån amåur såul quand a n s sintän pió ublighè d avair un destén
|
a dscrûver un pajaiS e la sô invaSiån, l é sänper stè cunpâgna
|
a èser däl dòn l é un quèl difézzil magâra, parché al vôl dîr masmamänt avair a che fèr con i òmen
|
a fèr dvintèr ingatiè quall ch’l é sänpliz, l é una ZîZla; a fèr dvintèr sänpliz, mo sänpliz magâra, quall ch’l é ingatiè, tla lé la creativitè
|
a guardarò tótt i sît cunpâgna s'i fóssen i mî, e i mî cunpâgna s'i fóssen ed tótt
|
a l sò che la poveSî l'é indispensâbil, mo a n sån bSa bån ed dîr par côsa
|
a lasarî che la pòra dla misêria la séppa la padrånna dla vòstra vétta e, par prèmi, a magnarî, mo sänza vîver
|
a lavurän par guadagnères i Sgugiû
|
a lèZ anc di lîber, un frâc ed lîber: mo da quíssti a inpèr manc che dala vétta. Såul un lîber al m à insgnè magâra: al diziunèri. Oh, a mé al diziunèri am pièS da mât. Mo am pièS da mât anc la strè, un diziunèri bän pió spetaculåuS
|
a lèZ i fói ûS d un låuv. L'é la mî ónnica fâta d fantaSî custanta
|
a m indspièS che båvver dl’âcua an séppa brîSa un pchè: cum la srêv bôna!
|
a m maravai par dû quî: al capéss däl bîsti e la bestialitè dla Zänt
|
a m sån méss a eSaminèr la vétta e a n sò brîSa parché e parcôsa l’eSéssta
|
a m sént utiméssta só l futûr dal pesimîSum
|
a n avän brîSa da fidères däli inuvaziån ch'än sêrven brîSa, spezialmänt quand äli én cmandè dala lògica
|
a n avän brîSa da stèr lé a lèZer par vî d dscurdères ed nó e dla nôstra vétta ed tótt i dé, mo invêzi par turnèr a guintèr padrón, cån man fairma, cån pió cusiänza e maturitè, dla nôstra vétta
|
a n avän da èser spuré d ignínta, fòra che dla pòra
|
a n avî brîSa in amänt che i frût i én ed tótt, e che la tèra la n é d inción
|
a n cgnóss inción erûr, ch'a prêv an avair bSa fât
|
a n cradd brîSa che un ômen al pôsa valair tant da avair dåu dôn, o sinchenå che una dôna la pôsa valair acsé pôc da èser una secånnda sêlta
|
a n cràddet brîSa ch\'a fâga fôra i mî nemîg se mé ai fâg guintèr di mî amîg?
|
a n dégg brîSa che cäl dòn äl n séppen brîSa stóppidi. Dío ch'pôl incôsa al i à fâti cunpâgna chi òmen
|
a n fâg brîSa la limôSna. A n sån brîSa asè puvràtt par fèrla
|
a n m'aspêt mâi che un suldè al pänsa
|
a n ò brîSa di dóbbi che la medgéNna la pòsa fèr bån a zertón, mo a dégg ch'l é una dSgrâzia par l’umanitè
|
a n ò brîSa pôra dla cativêria di malvâg’, mo dal silänzi di unèst
|
a n ò bSa l tänp d avair fûria
|
a n ò mâi lasè che la scôla la fichéss al nèS int la mî educaziån
|
a n ò mâi pinsè, scrivànd, d aSvinèrm al pòpol. Ói, par dîr quall ch’é vaira a n ò mâi pinsè d aSvinèrm a inción
|
a n pòs brîSa canbièr al pasè, mo a pòs canbièr i mî arcôrd
|
a n pòs brîSa pêrder al mî tänp fand di bajûc
|
a n pòs brîSa tgnîr par bón i tradutûr, parché s'a féss acsé a tacarêv a scrîver int na längua universèla e fiâpa, sänza parfómm e stiavvda
|
a n psän brîSa èser pió sinsébbil al gósst, sänza èsrel anc al mèl
|
a n s arcurdän brîSa i dé, a s arcurdän i âtum
|
a n sån bån d capîr cus’ai séppa da fèr i ghignûS pr adruvèr al gâs. Mé a sån dimónndi dal parair d adruvèr i gâs velenûS cåntra äl tribó ed beduén. L efèt morèl al prêv èser anc un bån lavurîr... e a se spargujarêv una gran scagâza
|
a n sån brîSa asè Zåuven par savair incôsa
|
a n sån brîSa såul un paziféssta, mo un paziféssta militànt. A sån prónti a cunbâter par la pèS
|
a n sån brîSa un comunéssta. A n m al pôs brîSa parmàtter
|
a n sån bSa bån ed vîver con un quelcdón ch’an séppa bSa bån ed vîver sänza mé
|
a n savän brîSa chi è stè a dscrûver l’âcua, mo ed sicûr al n é brîSa stè un pass
|
a n savän brîSa cus’as suzêd: tal qué cs’as suzêd
|
a n Sbraghîr brîSa d vluntîra int äl mî fazànnd privè
|
a n sò gnínta dla leteratûra d adès. L é un pèz che quî dal mî tänp i én i grêc
|
a n srò mâi bån ed capîr cum i fâghen a insgnèr ai Zûven ed bunbardèr i vilâg’ con al napalm e pó dåpp an lasèri brîSa scrîver “cazzo” in vatta ai sû aparécc’
|
a n stän brîSa ed cà int un pajaiS, a stän ed cà int una längua
|
a n stèdi a fidèruv d un'idé ch'la n séppa brîSa arivè in s mänter ch'andèvi a spâs
|
a n stèdi lé a vutér, al sêruv såul a fèri curâg’
|
a n stèr mâi a dèr däl spiegaziån. In tótt i chèS, i tû amîg i n san csa fèrsen e i tû nemîg i n i cardràn mâi
|
a n um métt brîSa a sêder ala vòstra tèvla a guardèruv magnèr, cån gnínta int al piât, par ciamèrum pò comensèl. Stèr a sêder a tèvla an t fà brîSa dvintèr un comensèl. Èser qué in Amêrica an t fa brîSa dvintèr un americàn
|
a n um sént brîSa ublighè ed cràdder che cal Dío ch'al s à dè i séns, al giudézzi e al capéss, al pretannda pò ch'a n i druvâmen brîSa
|
a n vdän brîSa i quî cum i én, mo cum a sän nuèter
|
a n vói brîSa èser da par mé, a vói ch’i um lâsen da par mé
|
a n vói brîSa finîr såtta i curtlâz di dutûr par stèr al månnd un quèlc maiS de pió: an vèl brîSa la panna. A tói a pât murîr con un zriSén
|
a n vói dimustrèr ignínta, a vói mustrèr
|
a nasän prénzip, e al pruzès d aculturaziån as fà vgnîr bût
|
a päns, siché dånca a sån
|
a pinsèr cum i én i pèder ed sòlit, a èser sänza pèder cèri vôlt l é una dSdétta; e a pinsèr cum i én i fiû ed sòlit, anc a èser sänza fiû cèri vôlt l é una dSdétta
|
a pòs supurtèr la fôrza bîstia, mo la raSån bîstia l’é pròpi insupurtâbil
|
a prénn fichèr Zå dala fnèstra la metè däl medgén mudêrni s’an fóss che i pasarén i én bón d andèri a pchèr
|
a propôSit di quî ch’i cånten: i quatrén a i mitän int na casafôrta, i insónni… int un casàtt
|
a psän sänper farmères in st’mänter ch’andän al’èlta, mâi in st’mänter ch’andän ala bâsa
|
a quall di vént sêcol as i pôl pardunèr incôsa, anc äl dåu guèr mundièl e cäli ètri dåpp, anc äl sfilè d môda e äl cåurs däl mâchin, mo brîSa al pchè d avair sacrifichè al cinematògrof ala televiSiån
|
a quanta veritè pôlel tgnîr cócc', e quanta pôlel atintères a tirèren fôra un ômen? Tótt i riSultèt, tótt i prugrès dla cgnusänza i én una conseguänza dal curâg’, dla severitè cån sé stass, dla pulizî cån sé stass
|
a ringrâzi al Sgnåur, an i cradd brîsa
|
a s i vadd pulîd solamänt cån al côr. L eSenzièl t an al vadd brîSa cån i ûc’
|
A s vargugnarénn spass pr äl nôstri bôni aziån se la Zänt i savéssen al parché äli avän fâti
|
a sån a scavalózz d un umarèl, ai chèv al fiè, a m fâg purtèr par fôrza. E in st mänter a zairc ed cunvénzer mé e chi èter ch’ai ò una gran cunpasiån par ló e a fâg da vàdder ch’ai ò una gran vójja ed migliurèr al sô destén in tótti äl manîr. Fôra che saltèr Zå
|
a sän al månnd int un mumänt priglåuS: La Zänt i én padrón dla natûra prémma d avair inparè a èser padrón ed sé stéss
|
a sån angustiè, a tâc a avair däli idê ch’a n sån mégga d acôrd
|
a sån arivè ala cuncluSiån che la puléttica l’é una fazannda trôpa sêria da lasèrla int äl man ai puléttic
|
a sån cunpèrs ala Madôna
|
a sån cunvént che col tänp a s armeritarän ch'an eSéssta pió di guêren
|
a sän cunvént ed cuntrulèr äl parôl, mo äli én äl parôl a cuntrulères nuèter
|
a sän d l istàss materièl / ch’i én fât i insónni
|
a sän drî ch'a inparän, int la pîz manîra, che l urganîSum ch'al dsfà al sô anbiänt al se dsfà da par ló
|
a sän drî ch’a giän såul ed dèr una pusibilitè ala pèS
|
a sän i nûstr arcôrd, a sän cal muSêo chimêric ed fåurum ch’äl cànbien sänper, cal mócc ed spîc’ stianchè
|
a sän in vatta a un trêno ch’al và a tarsänt chilòmeter urèri, an savän brîsa indûv l é drî a purtères, e, pió che èter, as sän adè ch’ai amanca al machinéssta
|
a sån mât in manîra; intinimôd, s'a n al sån brîSa, gnanc chi èter i arénn da stèr ala målla
|
a sån pr al rispèt dla laZZ, sänza dscurdères ch'l'é da druvèr par difànnder chi pió dàbbel
|
a sän quall ch'a fän par mudèr quall ch'a sän
|
a sän quall ch'a sän aviè ed fèr
|
a sån stè int un lunèri, mo a n sån mâi arivè a tänp
|
a sän tótt di ciapinéssta, la vétta l’é tròpa cûrta parché a psaggna èser quèl de pió
|
a sän tótt di gran ignurantâz, mo a n ignurän mégga tótt i stéss quî
|
a sän tótt prezîS dnànz ala làZZ, mo mégga dnànz a quî ch’i an da aplichèrla
|
a sän tótt rasegnè ala môrt, l é ala vétta ch’a n sän brîSa bón ed rasegnères
|
a sån un òmen con i lémmit dla mî generaziån. Mo a n ò mâi détt quall ch'a n vlêva bSa dîr, anc se brîSa sänper ai ò détt quall ch'a vlêva dîr
|
a sån una pèrt ed tótt quàll ch’ai ò catè drî ala mî strè
|
a savän che un òmen al pôl lèZer Goethe o Rilke ala sîra, ch'al pôl sunèr Bach e Schubert, e andèr a lavurèr ala matéNna a Auschwitz
|
A sréssi bón ed freghèr tótta la Zänt s'a féssi una bôna reclàm e avéssi di gran quatrén da spànnder
|
a st månnd al n é brîSa quall ch’as ciâpa, mo l é quall ch’as arnónzia ch’fà dvintèr di sgnurón
|
a st månnd al problêma l é che i stóppid i én strasicûr, mäntr invêzi i inteligent i én pén ed dóbbi
|
a stän da sénter såul cäl dmand ch’a psän catèri un’arspòsta
|
a stémm chi òmen ch'i an pió d stant'ân: i òfren sänper na devoziån ch'la dûra una vétta
|
a st'månnd ai é såul dåu tragêdi. La prémma l'é d an utgnîr brîSa quall ch'as vôl, la secånnda l'é d utgnîrel
|
a st’månnd metè dla Zänt i an quèl da dîr mo i n al pôlen brîSa dîr, cl’ètra metè i n an gninta da dîr e i van d lóng a dîrel
|
a té längua santa / a té a t vói un bän dal'âlma / pió che a tótt l arZänt / pió che a tótt l ôr dal månnd
|
a tirän d lóng inbarbajè da una móccia ed religiån, rôba da ragazû e da mât, inventè dai nûster pèdr antîg cåntr ala pôra dl immäns scgnusó
|
a tótti äl dòn ai piaSrêv d èser fîdi. Al difézzil l é d catèr un òmen par èsrel
|
a tulän a pât ed giudichèr nuèter da quall ch’a pinsän, mo chi èter da quall ch’i fan
|
a un bèl mumänt, s’as vôl che la rôda la tåurna a prilèr, biSåggna andèr a rîSg ed pêrder tótta la brôza
|
a utgnîr zänt vitôri in zänt batâli an i é brîSa biSåggn d un gran Sbózz, cazèr la pèga al nemîg sänza cunbâter qualla sé ch’l’é una bèla dêrma
|
a v vói cuntèr parché, a nuèter israegliàn, MoSè al s fà vgnîr só i quajón: lu-lé al s à fât Sgirundlèr int al deSêrt par quarant’ân pr andèr pó a finîr int l ónnic sît dl uriänt ed mèZ sänza gnanc la pózza dal petrôli
|
a vivän duminè da däl pulsiån ed livèl bâs, cunpâgna 50.000 ân indrî
|
a vlän ch’ai arîva cal dé da psair dîr ai nûster mûrt e al nôstri môrti stäl parôl che qué: nuèter a n sän brîSa arîS, an i l’avän brîSa dè só, a n s sän brîSa vindó
|
a vói fèr tîg quall che la premavaira la fà coi zrîS
|
a zarchèr la perfeziån, spass as incâglia al migliuramänt
|
a zît chî èter såul par dîr méi un mî pinsîr
|
acsé a dscruvän una veritè sänpliza e dåppia: prémm, a sän una comunitè d pòpol ch’la dscårr l’istassa längua, e secånnd, dscårrerla l é una manîra, stramèZ a cäli ètri, d èsr un òmen
|
acsé, par pôra di lèder, a mitän i sôld in banca
|
adès a cgnóss al segrêt par fèr dvintèr la Zänt miûr : cràsser al’âria avêrta, magnèr e durmîr con la tèra
|
adès a savän che al guêren dla finanza urganiZè l é priglåuS cunpâgn al guêren dla delincuänza urganiZè
|
Adès al Dièvel l é guintè pió fûrb, e al s métt in tentaziån fagàndes guintèr di sgnåuri invêzi che di puvrétt
|
adès pò quand arî tirè Zå l ûltum âlber, avelenè l ûltum fiómm, ciapè l ûltum pass, a v adarî che i quatrén i n én brîSa bón da magnèr
|
adès, pò, quand a srò cunvént ed savair stèr al månnd, a inpararò a murîr
|
ai arêv da èser un dé – anc un dé e pó pió – ed câzia avêrta ai senatûr
|
ai arêv da èser un dé – anc un dé e pó pió – ed câzia avêrta ai senatûr
|
ai avän méss pròpri pôc a dscurdères ed quànd ai êren nuèter a emigrèr
|
ai bâsta såul che lî la s métta a svarslèr la veritè int la ghéggna a tótt. Inción ai cràdd, e a tótt ai é d avîs ch’ai dâga d vôlta l zanfanèl!
|
ai câpita cèri vôlt che i òmen ch’i an al mâsum rispèt pr äl dòn i séppen bänvló da låur
|
ai dân ch’al prêv fèr un priglåuS SbriSlamänt dla volontè dla Zänt, al naufrâg’ dla cunsénzia di zitadén int la pêrsita dal säns dal dirétt, ch’l é pò l ûltum èrZen dla questiån morèl, tótta la Zänt i an al dvair ed tgnîr bôta, tgnîr bôta, tgnîr bôta cunpâgna ch’i fóssen int la batâglia dal Pièv sänza psair turnèr indrî
|
ai é cuntintazza int un bôsc duv an i é mâi stè inción, as câta dal viSibélli int na spiâZa deSêrta, ai é vétta in dóvv inción l arîva ataiS al mèr prufånnd, e ai é mûSica int la sô råmmba: an é brîSa che mé a vójja manc bän ala Zänt, mo in vói de pió ala Natûra
|
ai é da maravières che un indvén an i scâpa brîSa da rédder quand al vadd un èter indvén
|
ai é da vargugnères de pió d an fidères brîSa di nûstr amîg, che d èser inbarluchè da låur
|
ai é däl parôl ch'äli arénn da sarvîr una vôlta såul
|
ai é däli adolesänz ch’äl sèlten fôra a nuvant’ân
|
ai é däli ucaSiån, di sît e di cuntèst in dóvv la viulänza, e dånca l amazamänt (al mâsum int un ât ed viulänza estrêma) al n à inciónni ètri pusibilitè che fères sinsébbil, preSänt e reèl
|
ai é dåu clâs d òmen - i galantòmen e i bagâi – e la diviSiån l’é fâta dai bagâi
|
ai é dåu manîr pr arivèr ala felizitè, ónna l’é qualla ed fèr l idiòta, cl’ètra l’é qualla d èsrel da bån
|
ai é di cumunéssta ec dîS che èser anticumunéssta al vôl dîr èser faséssta. Quasst qué l é un quèl ch'an s capéss brîSa, cunpâgna a dîr che an èser brîSa catòlic al vôl dîr èser un murmån
|
ai é di fiûr dapartótt, par chi i vôl vàdder
|
ai é di giurnaléssta unèst, es ai é di puléttic unèst. Quand i én stè cunprè, i avànzen cunprè
|
ai é di òmen che l’etè la i fà vgnîr bianc i cavî, mo la n tåcca brîSa l côr, ch’l avanza frassc e Zåuven es al Sbât sänper con l’istassa fôrza pr i quî bî e bón
|
ai é di óss al mèr ch'i s avérren con däl parôl
|
ai é di quî da n fèr mâi, ne al dé, ne ala nòt, ne int al mèr, ne par tèra: pr eSänpi la guèra
|
ai é di studiûS ch’i s dän da fèr par rinpîr al zócc dla Zänt, e di èter par Svudèriel. Gnanc a dîrel i secónnd i én la pió pèrt.
|
ai é di zriSén ch'i n én brîSa ed felizitè, mo i én såul un môd ed zighèr con dla buntè
|
ai é dimónndi manîr d arivèr, cla miåura l'é an partîr brîSa
|
ai é dla Zänt acsé puvrétt, ch'i an såul i bajûc
|
ai é dla Zänt ch'i san incôsa, mo l é pò tótt quall ch'i san
|
ai é dla Zänt ch’i pagarénn par vànndres
|
ai é quèl ed trâgic int al fât che, apanna che l òmen al strulghé una mâchina bôna ed fèr al sô lavurîr, al taché a padîr la fâm
|
ai é quèl in quall ch'a giän?
|
ai é sänper un pôc ed matîria int l amåur. Mo ai é sänper un puctén d rasån int la matîria
|
ai é sänper una strè bôna, es ai é sänper una strè farlòca. Cla farlòca la pèr sänper pió raSunavvla
|
ai é såul un quèl al månnd ch’an t inbròja mâi: äli aparänz
|
ai é såul un quèl ch’al fa vgîr só al murbén a cäl bîsti pió dal gósst, e l é al dulåur
|
ai é såul un suzès: èser bón ed canpèr cum as pèr
|
ai é såul una gricîSia dignitåuSa: qualla däl parôl
|
ai é såul una guèra pusébbil par l'umanitè, e l'é qualla cåntr ala sô estinziån
|
ai é såul una manîra pr abasèr al cunsómm dla rìmmba: legaliZèrla
|
ai é tant'ed cäl laZZ, che inción al pôl èser sicûr d an èser brîSa inpichè
|
ai é trî quî ch’a m dscôrd sänper: nómm, ghéggn, quàlla däl trai a n l’ò brîsa in amänt
|
ai é un bän såul, la cgnusänza, e un mèl såul, l’ignuranza
|
ai è un frâc ed quî ch’a ficarénn vî, s’a n avéssen bSa pòra che chi èter i pséssen tôri só
|
ai é un quèl pió terébbil dla calóggna, l é la veritè
|
ai é una fåurma d energî ch’l’é anc pió natta dal såul, ch’l’é anc pió rinovâbil dal vänt: l’é l’energî ch’a n druvän brîSa
|
ai é una manîra par dscrûver se un òmen l é unèst: dmàndiel! S'al dîS ed sé, l é farlòc
|
ai é una móccia ed buSî in gîro pr al månnd, mo al brótt l é che la metè äli én vairi
|
ai é una raigla såul pr i puléttic ed tótt al månnd: quand t è al cmand, brîSa dîr i stéss quî ch'et dî quand t î al'upuSiziån; s't al farè, t arè da fèr quall che par chi èter l êra inpusébbil
|
ai ò biSåggn che la Zänt i èven biSåggn ed mé
|
ai ò bisåggn ed sénter par mî mèder l istàss riguèrd ch’as sént pr un ideèl
|
ai ò d intåuren di prît ch'i n fan èter che dîr che al sô raggn al n é brîSa in st månnd che qué, mo in st mänter i guànten tótt quall ch'ai arîva a tîr
|
ai ò di gósst fâzil. Am cuntänt sänper còl méi
|
ai ò dla fidózzia såul in cäl statésstic ch'ai ò manipulè
|
ai ò fât al pchè pió brótt che ón al pòsa fèr: a n sån bSa stè cuntänt
|
ai ò inparè a druvèr la parôla “inpusébbil” col man dala fèsta
|
ai ò inparè che una vétta l’an vèl gnínta e che gnínta vèl na vétta
|
ai ò pasè la mî vétta a cunfarmèr la raigla
|
ai ò sänper urganiZè la mî vétta in manîra da murîr con tarSänt mélla rimûrs e gnanc una nustalgî
|
ai ò una bèla pôra che i Zudî i séppen cunpâgna tótt chi èter di§eredè. Quand i sran arivè in zémma i sran intolerànt e catîv cunpâgna la Zänt i én stè cån låur, quand i êren låur a stèr par d såtta
|
ai ò una gran memòria par dscurdèrm i quî
|
ai ò vésst la siänza, ch’adurèva, e l aparàcc’, ch’a i fèva una pasiån, distróZZer cäl ziviltè che, invêzi, äli arénn avó d avair di óttil
|
ai ò zarchè la perfeziån, es ai ò dsfât quall ch’andèva bän
|
ai srà di vézzi infén ch'ai srà dla Zänt
|
ai tuché anc a ló, cunpâgn a tótt i òmen, ed vîver di brótt mumént
|
ai vgnarà cal dé, ch’as giudicarà l amazamänt d una bîstia bâsta ch’séppa cunpâgna quall d un òmen
|
ai vôl al tô nemîg e al tô amîg insàmm par dèrt un cåulp al côr: al prémm par dscår-ret drî, e al secånnd par vgnîrtl a dîr
|
ai vôl dimónndi, dimónndi tänp pr èser Zåuven
|
ai zitadén as i fà tant ed chi sundâg', ch'i n an gnanc pió däli upignån
|
äl bagianèd dla Zuventó, a n ò brîSa dSgósst d avairli fâti, mo d an psairli pió fèr
|
al bän al pôl tgnîr bòta col scunfétt, al mèl nå
|
al bän póbblic l é l insàmm ed dimónndi mèl privè
|
äl Banc äli én stè cunzepé in mèZ al'ingiustézzia es äli én nèdi dal pchè. I banchîr i én i padrón dal Månnd. S’a i al purtè vî, mo a i lasè l’autoritè ed creèr i quatrén, con un scarabôc’ ed canatta i mitràn insàmm tótt i góbbi ch’i vôlen par turnèrsl a cunprèr. Se invêzi a i cavè vî cl’autoritè che lé, tótt i patrimôni enòrum cunpâgna al mî i se dscuajaràn, cum l’é gióssta ch’al séppa. Alåura sé che quasst che qué al srà un månnd miåur duv al srà pió bèl canpèri. Mo s’a vlî armagnèr schièv di banchîr e pó anc paghèri al prêzi dla vôstra schiavitó, tirè pûr d lóng a lasèri creèr i quatrén.
|
äl barîr äl fan Zûg solamänt par fèr guintèr la Zänt sänper pió puvrétt, pr uzèri ón cåntr a cl èter, par fèri dscårrer una längua vèga e inconprensébbil ed spâzi vitèl, ed geopuléttica, par fèri dîr di gran brótt lavurîr cåntra i imigrè cunpâgna ch’i fóssen di lebrûS e cme se un pòpol, quand an in vôl brîSa savair ed chi èter pòpol, invèzi d andèr incånter ala miSêria e al melcuntänt ai vgnéss in bisâca góbbi e fôrza
|
al bèl di stànndard l é ch'as pôl dlîZer stamèZ a dimónndi
|
al bèl dla democrazî l é pròpi quasst qué: tótt i pôlen dscårrer, mo an inpôrta brîSa stèr d'ascultèr
|
al bès l é una bèla truvè pr evitèr che i anbrûs i dégghen tròpi bagianè
|
al biSåggn al n à inciónni laZZ
|
al buSèder l arêv da tgnîrs in amänt che, pr èser cardó, biSåggna ch’al dégga såul cäl buSî nezesèri
|
äl cadän dal matrimòni äli én tante paiSi che par purtèri biSåggna èser in dû, e däl vôlt in trî
|
al cånpit di òmen ed cultûra, mâsum al dé d incû, l é d sumnèr di dóbbit, brîSa ed cójjer däl sicuràzz
|
al capéss an s fà brîSa dvintèr såul pió razionèl, purtròp al s fà dvintèr anc pió priglûS
|
al capitalîSum l é la camarélla legéttima ch’i pôlen fèr i sgnåuri
|
al cåssta dimónndi èser stièt quand as à dl'óssta! L é cunpâgna èser unèst quand as é anbiziûS
|
al castîg d un delétt l é quall d avairel cuméss; la panna ch'ai aZónta la laZZ l'é un såurapió
|
al castigliàn l é la längua frànca di Indiàn dl Amêrica
|
al cínnema, cunpâgna la pitûra, al fà da vàdder l inviSébbil
|
al comerziànt l à in tótt al månnd sänper cla religiån
|
al comunîSum l é l’unitè eSenzièl dl òmen cån la natûra, la vaira resureziån dla natûra, al naturalîSum cunpé dl òmen e l umanêSum cunpé dla natûra
|
al côrp, se ón ai tén drî pulîd, al pôl durèr anc tótta la vétta
|
äl côs che quèSi tótta la Zänt i vôlen savair äli én, par l urdinèri, qualli in dóvv i n i äntren un azidóll
|
al crémmin urganiZè l é såul cl'ètra fâza (malnatta) dal dòlar
|
al cristianêSum, acsé cum l é organiZè, l é sänper stè e l é anc adès al pió gran nemîg dal prugrès morèl in ste månnd
|
al cumpiûter l é un quèl dSumàn anc parché, dåpp ch’i l an programè pulidén e ch’al s é méss a andèr ala granda, al s cunpôrta in manîra asolutamänt unèsta
|
äl cunferänz pr al diSarmamänt äli én äli eSerzitaziån antinzanndi di piròmen
|
al cunsäns ed chi èter l é un quèl ch’al stuzîga, mo l é méi stèr in uraccia
|
al curâg’ l é la pôra ch’i t dégghen ch’t î un vigliâc
|
äl dåu parôl pió bèli dla längua inglaiSa äli én “asàggn aleghè”
|
al dé d incû la mûSica i la dirîZen i banchîr e i comerzialéssta, una môda ch’a i avän da dèri cånter in tótt i môd
|
al dé d incû, al pió famåuS uSvaj arsprèmia-fadîga l é un maré pén ed bajûc
|
al dé d incû, äl scôl superiåuri äli én cunpâgna, o un puctinén de pió, una spêzi d eSîl par di grand par môd ed dîr, in dóvv, däl vôlt, par cunbinaziån, i t insàggnen di quî ch’i n vèlen na canta
|
al dé d incû, fòra che l tabâc, l èlcol e la televiSiån, äl dròg äli én squèSi tótti pruibé, mo i nûster fiû i pôlen sänper catèrli in tótt i cantón däl scôl
|
al dé d incû, i Zûven i cràdden che i quatrén i séppen incôsa e, da vîc’, i s adaràn ch’l é prôpri acsé
|
al dèbet póbblic l é grand asè da tgnîres drî da par sé
|
al destén d un pòpol al dipànnd da cum l'é méssa la sô gramâtica. An i pôl bSa èser una gran naziån sänza proprietè int al dscårrer
|
al dièvel l é un utiméssta, s’al cradd ed psair fèr dvintèr i òmen pîz d acsé
|
al digitèl l é la velozitè, l'eficiänza. Mo la chèrta l'é al piaSair
|
al disäns l é al patriutîSum dla pió èlta fâta
|
al diziunèri l é al quèl pió democrâtic al månnd. L é l ónnic bän ch'avän in cmón
|
al dóbbit l é dSgudàvvel, mo la sicurazza la fà scapèr da rédder
|
äl dòn... un cuvlén da gnínt al li tîra, un cunplimänt al li Smaréss
|
äl dscuêrt i n dan brîSa una man al Têrz Månnd, mo äl fan cràsser l'ingiustézzia ch'ai é bèle
|
al dulåur, ch’al mâza l dulåur, al tén al sît dla medgénna
|
al dvair l é quall che ón al s aspèta da chi èter
|
äl fâbric d èrum, cuntribuéssenli a cunbâter la diSucupaziån?
|
al fanatîSum l é cal lavurîr ch’at fà sfurzèr al dåppi prôpi quand t a t î dscurdè al tô obietîv
|
al fangén l é un fûg da inpièr, brîSa un vèS da rinpîr
|
al fât ch'ai séppen tänti länguv ónna divêrsa da cl ètra l é ón di pió gran mistêri dal månnd
|
al fén l è int i mîZ, cunpâgn a l âlber int l almén
|
al fó mudé l åurden di anî, mo la cadäNna l’avanzé una cadäNna
|
al fóddbal al tâca a èser una buSî cuntè pulîd dai mîZ ed comunicaziån
|
al fóddbal l à da vgnîr fòra dal spziarî e dai ufézzi finanzièri
|
al fóttbal al n é brîSa una questiån ed vétta o d môrt, l é un quèl dimónndi pió inpurtànt
|
al fóttbal l é al raggn dla lealtè umèna druvè al’âria avêrta
|
al fóttbal l é populèr parché la stupidîSia l’é populèr
|
al furastîr l é däntr in nuèter. E quand a tgnän dscòst es a cunbatän un furastîr, a fän la lòta con quall ch'avän int un cantån dal zócc
|
al futûr di tuSétt l é sänpr incû. Edmàn al srà bèle tèrd
|
al futûr l é d cla Zänt ch'i vàdden äl posibilitè prémma ch'äl dvänten cèri a tótt
|
al futûr l é l'ónnica fâta d proprietè che i padrón i dan d vluntîra ai stièv
|
al gâl al canta pr infén cla matéNna ch'al và a finîr int la pgnâta
|
al gâs l é un'èrma pió misericordiåuSa d una grôsa båmmba e l ôbliga al nemîg a azetèr na deziSiån ch'la cunpôrta una pêrsita sänz'èter pió céNna
|
al giurnaléssta l é parè só dala scadänza. Al scrîv pîz s’al i à dal tänp
|
al giurnalîSum l é såul cl'èrt ed rinpîr un spâzi bianc
|
al giurnalîSum l é spargujèr quall che un quelcdón an vôl brîSa ch'as sèva; al rèst l é prupaganda
|
al giurnalîSum, cal bån, al pôl es l à da muSghèr la man ch'la prôva a dèri da magnèr
|
al gósst ed stèr al månnd sänza dSgósst l é méi ed cal pôc dal dSgósst ed stèr al månnd sänza gósst.
|
al gran amåur al s preSänta int na manîra prezîSa, apanna t la vadd té t dî: mo chi êla cla scuénzia?
|
al gran mèrit dla sozietè, l é ch'la s fà vgnîr a pièSer ed stèr da par sé
|
äl längv, cunpâgna äl religiån, äl cànpen coli ereSî
|
al lavurîr al scûrta i dé es al Slónga la vétta
|
al lavurîr al se Sluntèna da trî gran mèl: la lôrgna, al vézzi, e al biSåggn
|
al lavurîr l é l arfûg? ed chi an à ngåtta d méi da fèr
|
äl laZZ äli én däl tlarè che äl måssc pió gròsi äl i pâsen stramèZ, mänter cäl pió céNni äl i avànzen intraplè
|
al lébber Svilópp d ognón l é la cundiziån pr al lébber Svilópp ed tótta la Zänt
|
äl lègrum äli én al dsfères dal giâz dal’âlma
|
al lîber al srà la salvaziån dal gèner umàn
|
al lîber duv i an scrétt tótta la siänza librèria l invuchèva ajût parché i pónndg i n al ruSghéssen. E i pónndg ai scapé da rédder
|
al lîber l é ónna däl pusibilitè ed felizitè ch'avän nuètra Zänt
|
al lîber pió inpurtànt pr un cumunéssta cunpâgna mé l é la Bébbia
|
al linguâZ l è una pèrt dal nòstr urganîSum, brîSa manc cunplichè ed ló
|
äl m an sänper fât spêzi tótti äl vultè che i fiómm i téNnen fèr par pasèr såtta tótt i pónt
|
äl magâgn ed chi èter äl s arvîSen tròp al nòstri
|
al månd l é matêren par chi òmen e maschiléssta par cäl dòn
|
al månnd ai é i catîv parché ai é chi bón; fè fôra chi bón e pian pianén ai scunparéss anc i catîv
|
al månnd ai é såul un quèl pîz ed quand Zänt i dscårrn ed té, e l é quand la Zänt i n dscårren brîSa ed té
|
al månnd al n é brîSa un spetâcuel, mo un canp ed batâglia
|
al månnd al n é brîSa vaira, l é reèl
|
al månnd al srêv dimónndi pió pacéffic, s’a fóssen tótt sänza un Dío
|
al månnd al và inànz par vî di quî inpusébbil ch’i én stè realiZè
|
al månnd l à la strutûra dla längua, e la längua l’à äl fatàzz dal giudézzi
|
al månnd l arêv da rédder de pió, mo dåpp avair magnè
|
al månnd l é destinè a dvintèr sänper pió ridéccuel, écco parché i umuréssta i an bèle l ôc’ int la ziviltè ch’à da vgnîr
|
al månnd l é divîS stra quî ch’i n dôrmen brîSa parché i an fâm e quî ch'i n dôrmen brîSa parché i an pòra ed quî ch'i an fâm
|
al månnd l è tstimôni d un terébbil crémmin cåntr al’umanité cme quall ch’i an fât a GâZa, duv i an cazè in galêra un migliån e mèZ ed cristiàn sanza ch’i pôsen savair gnint ed tótt quall ch’ai suzêd par d fôra. In st mänter tótt un pôpol i l an méss int un castîg bestièl
|
al månnd l é una parSån in duv l é méi stèri int na zèla d iSulamänt
|
al månnd quall ch’cånta de pió l’é una bôna digestiån. In st môd l artéssta al trôva l’ispiraziån, i Zuvnût la vójja ed fèr l amåur, quî ch’pänsen ai vén äli idéi luminåuSi e tótta la Zänt i trôven la cuntintazza ed stèr al månnd
|
al marchè l é un sît in duv la Zänt i pôlen infarluchères ón con cl èter
|
al màsster pió brèv dla längua l é adruvèrla
|
al mâsum dvair pr un òmen l é d tirèr fòra äl bîsti dala crudeltè
|
al matrimòni l é al prémm mutîv ed divòrzi
|
al matrimòni l é cunpâgna i fónnZ: t at n adè tròp tèrd s'i én bón o trésst
|
al matrimôni l é såul un scanbi ed catîv umûr al dé e ed catîv udûr ala nôt
|
al matrimòni, int la vétta, l é cunpâgn a un duèl in mèZ a una batâglia
|
al méi dla vétta an s zairca brîsa, as câta
|
al mèl ch'a fän, an s tîra brîSa tânt òdi e ustilitè, cunpâgn a äl nòstri bôni aziån
|
al mèl l é che la generoSitè la pôl èser anc un bån intarès
|
al mèl, l é prôpi tótt qué! Int äl parôl! Avän tótt, par d dänter, un sbandêren ed quî! E cum faggna a intànndres, chèro vó, se int äl parôl ch'a dégg, mé ai métt al säns e al valåur di quî ch'i én dänter da mé; mänter, ón ch'al li stà a sénter, al li capéss col säns e col valåur ch'äli an par ló, dal månnd che ló l à dänter? A n arivaràn mâi d åura d intànndres!
|
al menefreghîSum, la vigliacarî i amâzen äl democrazî pió che i tirân e i ditatûr
|
al mî futûr al tâca quand a m lîv ala matéNa... Tótt i dé a cât quèl ed creatîv da fèr int la mî vétta
|
al mî gât al fà quall ch’a vrêv fèr mé, sänza tant stûdi, as capéss
|
al mî utimîSum al s bèSa in vatta ala cunvinziån che cla ziviltè che qué l'é drî ch'la se dsfà. Al mî pesimîSum, in vatta a tótt quall ch'al fà par guantères int al sô mulinèl
|
al mutîv prinzipèl dla difuSiån dl'ignuranza ed mâsa l é che tótt i én bón ed lèZer e scrîver
|
al n à brîSa däl cunvinziån, quall ch'al n à studiè gnínta pulîd
|
al n é brîSa scandalåuS che socuànt banchîr i finéssen in parSån. L é scandalåuS ch’ai n séppa anc ala målla
|
al n é brîSa un quèl bån, ch'ai suzêda tótt quall ch'et vû
|
äl n én mâi äl virtó, mo sänpr i vézzi, ch'i s dîSen d in man in man chi é l òmen
|
al naziån grandi äl s én sänper cunpurtè da delincuént, e cäl céNni da buSåNni
|
al nemîg al mèrcia par dnanz da nuèter
|
al nòster chèp d ôvra grand e gluriåuS, l é vîver cum và. Tótt chi èter quî, regnèr, fèrs al magàtt, tirèr só däl cà, i én par la pió däl bujarî inóttil
|
al nôster gran turmänt, int la vétta, al vén dal fât ch’a sän sänper da par nuèter e tótt i nûster sfûrz, tótti äl nôstri aziån, i n fan èter che zarchèr ed scapèr vî da sta solitûdin
|
al nòster pinsîr dla môrt al cånta såul par quall che la môrt la s fà pinsèr dla vétta
|
al nòster sistêma econòmic dal dé d incû l é una mâchina universèl ch’la dsfà l anbiänt es la prudûS di miglión ed pirdént che inción sà csa fèrsen
|
äl nòstri vétt äl finéssen quand a stän zétt dnanz a di quî inpurtànt magâra
|
al nuvanta dal zänt di puléttic l arvéNna la riputaziån dal dîS dal zänt ch'ai avanza
|
al parêva che al månnd al fóss dsparté stra i bón e i catîv. I bón i durmêven méi, st mänter che i catîv al parêva ch'i Sguazéssen de pió a stèr dSdè
|
äl parôl äli an al valåur ch’ai dà quall ch’al li stà a sénter
|
äl parôl äli én inpurtanti s'äli én pôchi
|
äl parôl äli én tótt quall ch’avän
|
äl parôl ch'et drôv par descrîver la realtè äl crêan la realtè
|
äl parôl pió antîghi e pió cûrti – 'ói' e 'nå' – biSåggna tgnîri in gran cunsideraziån
|
äl parôl pió bèli äl n én brîSa “a t vói bän”, mo “l é benéggn”
|
äl parsån pió fâzil da inbarluchèr a sän nuèter
|
al pasè l é un pròlog
|
äl patèt frétti äli én ónna däl cariaziån pió spirituèli dal Sbózz parigén
|
al patriotîSum l é la cunvinziån che la tô naziån l’é superiåura a tótti cäli ètri par vî ch’t i naséss té
|
al pchè pió grand l é l pchè d èser nèd
|
al pentimänt l è fichèrs int al zócc d an lasèr trâzia st’ètra vôlta
|
al pèr che al pruzès ch’al pôrta dal’amêba al òmen, pr i filòSof sänza dóbbi al séppa un prugrès, mo a n s sà brîSa se al’amêba ai séppa d avîS l istàss
|
al períod pió produtîv dal pesimîSum l arîva a ventión ân o dåntr a lé, quand par la prémma vôlta as prôva ed trasfurmèr i insónni in realtè
|
al pesiméssta l é ón che s’al pôl dlîZer tra dû mèl ai tôl tótt e dû
|
al pesimîSum al i äntra col giudézzi; l utimîSum con la volontè
|
al piaSair al n é èter che un dulåur dåulz da murîr
|
al piaSair pió tamóggn dla vétta l é al piaSair inóttil däli iluSiån
|
al pinsîr al và indrî, i ugèt i van inànz
|
al pinsîr l è sänper un granén ed rèna int al macàgg’ dal psai
|
al pinsîr l é un riSultèt dal linguâg’
|
al pió brèv màsster d una längua l é druvèrla
|
al pió gran furnidåur ed viulänza int al månnd dal dé d incû l é al mî guêren
|
al pîz ch’ai pôsa capitèr, a un gêni, l é che tótt i al capéssen
|
al pôl dèr che al dé d incû l obietîv an séppa brîSa dscrûver cus'a sän, mo arfiudèr quall ch'a sän
|
al pôl dèr che l’êtica la séppa una siänza sparé da tótt al månnd. Fà gnínta, a tgnarän inventèrla un’ètra vôlta
|
al pôl dèr che st månnd al séppa l infêren d un èter pianaid
|
al povêta l é cunpâgn a cal pränzip däl nóvvel ch’as n infótt dla tinpèsta es al rédd dl arzîr; eSigliè só la tèra stramèZ al minciunè, äl såu ègli da Zigànt äl i inpedéssen ed girèr
|
al pränzip l é al prémm servitåur dal sô Stèt
|
al prèmi pr avair padé tant l é che pò as môr cunpâgna di can
|
al prémm ât rivoluzionèri l é quall ed ciamèr i quî col sô nómm
|
al prémm quèl ch'l'à da fèr una dòna, quand la vôl un òmen, l é ed méttres a córrer
|
al prémm quèl ch’l à da fèr un dutåur l é quall d insgnèr ala Zänt d an tôr mâi däl medgén
|
al prémm sàggn dla môrt l é la nâsita
|
al prémm ubietîv dl educadåur l é quall ed furmèr di autodidâta
|
al prêzi ch’as pèga par méttres drî a una prufesiån o una vucaziån, l é d cgnósser pulîd la sô banda pió malnatta
|
al prîguel al n arîva brîSa dal côs scgnusó, mo da qualli che nuèter a cardän ch’äl séppen vairi mo invêzi äl n i én brîSa
|
al prinzéppi dl’educaziån, l é d predichèr con l eSänpi
|
al problêma coi puléttic pajâz l è quall che, dåpp, i van só
|
al proibizionîSum l à fât såul di dân
|
al psair stièt l é in man ed quall ch’l à in man i mîZ ed comunicaziån
|
al puléttic al pänsa a st'ètri eleziån, al statésstic a st'ètri generaziån
|
al puléttic l é un acròbat: al stà in ecuilébbri, digànd l incuntrèri ed quall ch'al fà
|
al puvêta al vèl quall ch'vèl la sô puveSî miåura
|
al puvêta l intànnd la natûra méi dal sienziè
|
al quèl giósst da fèr pr un ômen l é quall ed stèr al månnd e brîSa quall d èsr al månnd. A n cazarò mâi vî i mî dé zarcànd ed Slunghèri. Mé, al mî tänp, al druvarò
|
al quèl inpurtànt, a st’månnd, an é brîSa al sît duv a s truvän, mo piotôst la direziån duv a sän drî a andèr... avän da navighèr däl vôlt col vänt favuràvvel e däl vôlt ed stravänt, mo avän da navighèr, sänza andèr ala derîva e sänza fichèr Zå l’àncora
|
al quèl miåur int al futûr l é ch'l arîva såul un dé ala vôlta
|
äl religiån äli én äli èrum pió putänti che al Dièvel al s séppa mâi inventè
|
äl religiån äli én cunpâgna äl lózzel: par SlûSer i an biSåggn dal bûr
|
al rîSg pió grand int la vétta l é d tôr tròpi precauziån
|
al saggn pió sicûr d avair catè la veritè l é la pèS ch'al sént dänter
|
al såurapió al fà guintèr la vétta un såurapió
|
al scàndel al tâca quand la polizî al le fà dSmétter
|
al schièv l à un padrån e pò pió, l ambiziåuS al n à tant, quanti äli én äl parsån óttili ala sô furtóNna
|
äl scôl an i äntren un azidóll cån l’educaziån... äli én pió che èter däli istituziån fâti par cuntrulèr, ch’äli an da insfilzèr int al zócc di Zûven i cunpurtamént pió inpurtànt. L’educaziån l’é tótt un èter quèl e int la scôla l’à un sitarén cinén dimónndi
|
al scritåur ch’an và mâi in fånnd l avanza sänper a gâla
|
al segrêt dal suzès l é la sinzeritè. S't arîv d åura d fèr véssta d avairla, t ai l'è fâta
|
al segrêt dla felizitè l è dèrla vénta al tentaziån
|
al segrêt méi arpiatè l é quall che tótt i al san
|
al segrêt pió difézzil da mantgnîr par la Zänt, l é l'upignån ch'i an ed låur
|
äl sensaziån an frêghen brîsa: mo al giudézzi al frêga
|
äl sêrven a quèl såul cäli arspòst ch'äl fan däl dmand nôvi
|
al Sgnåur al n é bSa bån ed mudèr al pasè, e l é al parché l é custràtt ed lasèr ch'ai eSéssta i stòric
|
al Sgnåur l um pardunarà. L é al sô lavurîr
|
al sienziè int al sô laburatòri al n é bSa såul un tètnic; l é anc un tuSàtt in fâza a di fenòmen naturèl ch'i l inpresiåNnen cunpâgna una fôla
|
al silänzi l é insupurtâbil par zertón, parché i an tròpa vêrgna dänter
|
Al sò benéssum che, pòst ch’a n sån brîSa un leterè, un quèlc preSuntuåuS al cardrà gióssta biaSimèrum par vî ch’a sån un ileterè. Zänt bâsa! I n san brîSa che mé a prêv arspånndri, cunpâgna al fé Mârio coi patrézzi ruman, mé sé a prêv arspånndri acsé: “Tótt quî ch’i s fan bî con la fadîga ed chi èter, i n vôlen brîSa arcgnósser la mî, däl fadîg
|
al sozialîSum al pôl arivèr såul in biziclatta
|
al spagnôl an prà mâi èser una längua prôpi ed cultûra prémma ch’i scrîven la siänza in spagnôl
|
al spèc’ vaira di nûster dscûrs l é al cåurs däl nòstri vétt
|
al spórrt sêri an à gnínta a fèr coi galantòmen. L é pén d òdi, geluSî, Sgrandicè, indifaränza pr ògni raigla e gósst sâdic int al vàdder la viulänza: in cûrti parôl, l é una guèra sänza stiuptè
|
äl statésstic só la sanitè äl dîSen che un americàn só dû l à una malatî mentèl d una quèlca fâta. Pänsa mò ai tû trî amîg miûr. S'i én a pòst, alåura t î té quall
|
al Stèt a sån mé
|
al stipanndi dal diretåur pió in èlt int na gròsa aZiannda al n é brîSa un prêmi pr i riSultèt ch'l à utgnó. Spassi vôlt l à la natûra d un ât caluråus e personêl ch'al s fà da par ló
|
äl stòri äli én i nûster insónni. E i nûster insónni i én la nòstra vétta
|
äl strè dla lealtè äli én sänper drétti
|
äl stréi äli an piantè lé d eSésster quand nuèter avän piantè lé ed bruSèrli
|
al suzès al n é brîSa fâzil da utgnîr. La dificultè l é armeritèrsel
|
al suzès l é avair quall ch’et vû. La felizitè l’é vlair quall ch’t è
|
al suzès stièt, l é dvintèr al miåur ch’et pû dvintèr
|
al Svilópp l é cunpâgna una strèla môrta ch'as vadd anc la sô lûS, anc s'l'é dSmôrza da un pèz e par sänper
|
al Svilópp l é un viâZ int al mèr con pió Zänt int l’âcua che in vatta ala bèrca
|
al Svilópp sustenébbil l é cunpâgna l infêren: salghè con däl bôni intenziån
|
al tänp e l’åura i pâsen anc int al dé pió brótt
|
al tänp ed tirèrla in lóng, däl mèZi miSûr, däl truvè inóttil e cunsulatôri, di cuncón l é drî ch’al finéss. Adès, invêzi, al tâca a èsr åura ed paghèr dâzi
|
al tänp l é al quèl pió inpurtànt: ló l é såul un’ètra manîra ed ciamèr la vétta
|
al tänp l é l autåur pió brèv. Al trôva sänper la finâdga parfèta
|
al tänp l é l ónnic quèl ch’an s pôl brîSa dèr indrî
|
äl tentaziån, difaränt däli ucaSiån, äl t daràn sänper una secånnda pusibilitè
|
äl tèst creatîvi äli én sänper stè cgnusó parché äli én bôni ed tgnîr bòta anc chi sistêma educatîv pió trésst
|
al tgné èlta la sô bandîra...acsé an tgné brîSa fèrla vàdder
|
al traditåur l é ón ch’al và vî dal sô parté e al s iscrîv int un èter, al cunverté l é quall ch’al vén vî da st’èter parté e al s iscrîv int al vôster
|
äl traduziån, cunpâgna äl mujêr, äli én fîdi cèri vôlt, s'äli an quèl d atratîv
|
al và bän ed tgnîr drî ala sô inclinaziån, bâsta ch’la vâga al’èlta
|
al vair obietîv dal sozialîSum l é prôpi quall ed lasèr indrî e pó tirèr d lóng dåpp cal mumänt dal Svilópp dl’umanitè dóvv tótt i zairchen ed gratèr
|
al valåur stièt d na parsåNna as vadd dala sô capazitè ed liberères da par sé
|
al Vaticàn l é la fôrza reazionèria pió granda ch’ai séppa in Itâglia. A sénter la CîSa, i én dispôtic i guéren ch’i dan adôs ai sû privilêg’ e i én pruvidenzièl quî che, cunpâgn al fasîSum, i fan in manîra ch’i cràssen
|
al vêrb lèZer an vôl brîSa l inperatîv. Al spartéss sta particularitè con di èter vêrb, cunpagna vlair bän e insugnères
|
äl veritè ch’äl cånten, i gran prinzéppi, ala fén, i avànzen sänper dû o trî: i én quî ch’la t à insgnè la tô mamà da ragazôl
|
äl vitòri cåntr a cäl dòn, äli én äli ónnichi ch’as utén scapànd vî
|
äl Zåuvni côpi i n s imâZinen gnanc tótt quall ch’ai à dè la televiSiån. Una vôlta, cån cl èter, t avêv anc da dscårrer
|
al zîl starlén par d vatta da mé, e la laZZ morèl in mé
|
al zimitêri l é pén d ômen grand che al månnd an psêva fèren da manc
|
ala fén di cónt, al månnd ai é såul dû gèner d ômen: quî ch’i stan a cà e quî nå
|
ala fén di cónt, l é catères pulîd con la Zänt al quèl pió inpurtànt dla vétta
|
ala lîvra ai pièS la pulänt. Al l à détt al cûg
|
ala natûra as i cmanda dandi a mänt
|
äli âlum pió èlti äli én bôni d avair i vézzi pió grand, mo anc äl virtó pió grandi
|
äli anâder äl fan äli ôv tótti chiêti, mäntr äl galén äl starnâzen cme däl mâti. Al riSultèt? Tótt i mâgnen äli ôv ed galéNna
|
äli ânum äli an una manîra spezièl pr intànndres, d arivèr fén in fånnd, fén a dères dal té, in st mänter äl nôstri parsån i n sän cum fères a druvèr äl parôl ed tótt i dé e par vî dla schiavitó ed quall che la Zänt i pretànnden
|
äli ânum splànndidi äli én pió ufaiSi dal èser tundè che dai numâz
|
äli idê äl fan pió spargói dla båmmba atômica
|
äli idéi äli én pió putänti däli èrum. Ai nûster nemîg a n i darénn mâi äli èrum, parché mâi arénn da dèri äli idéi?
|
äli iluSiån äl tîren d lóng ala fâza dla raSån e dal savair
|
äli istassi parôl, prununziè da däl båcc difaränti, äl ciâpen anc di significhèt difarént, scuèSi incuntrèri
|
äl’idê äli én cunpâgn al póllg, äl sèlten da ón a cl èter mo i n pzîghen inción
|
am é d avîS che pr una bôna traduziån biSåggna avair intaiS pulîd al tèst, e pr intànndrel pulîd biSåggna avair visó int al månnd fîSic, la n é brîSa såul na quistiån ed manipulèr äl parôl
|
am é d avîS d avair acatè l'anèla ch'l'unéss äl bîsti al homo sapiens
|
am piaSrêv che i ât ed môrt ed tótt i fóssen scrétt int l'istassa längua di sû ât ed nasiån
|
am piaSrêv ed vàdder i prît maridè, e brîSa såul chi eterosesuèl
|
am pièS da mât i parté puléttic. I én i ónnic sît ch'ai séppa avanzè in duv la Zänt i n dscårren brîSa ed puléttica
|
am pièS ed dscårrer. Spassi vôlt a dscårr mîg, giósst par stèrum da sénter. Däl vôt a sån acsé inteligiänt, ch'a n sån bån gnanca mé ed capîr cus ai ò détt
|
am pièS tant la Germâgna ch'arêv tôlt a pât ch'äl fóssen avanzè dåu
|
am vôls zincuant’ân par dscrûver ch’a n ò brîSa dal Sbózz par scrîver, mo a n psêva brîSa dèrila só, parché ormâi ai êra dvintè tròp famåuS
|
amåur? Fôrsi, s’a la tiran in lónga, s’a s cgnusarän pîz
|
amîg l é quall ch’et pû stèri sîg in silänzi
|
an avair inción vézzi an Zónta gnínta ala virtó
|
an avèdi pôra che un ruglàtt ed zitadén scruplûS e dezîS al pôsa canbièr al månnd
|
an biSåggna brîSa fèr di pulintén, quand as à däl bôni chèrt
|
an biSåggna brîSa fidères di prémm istént, parché i én scuèSi sänper bón
|
an druvèdi brîSa cla parôla furastîra "ideèl". Avän una parôla bulgnaiSa stièta : "buSî"
|
an é brîSa al cunbatimänt ch’al s òbliga d èser di artéssta, l’é l’èrt ch’la s òbliga ed cunbâter
|
an é brîSa che l amåur al séppa ôrb mo l é prèSbit: defâti ló al tâca a vàdder i difèt ed man in man ch’al se Sluntèna
|
an é brîSa la cusiänza ch’la rêgola la vétta, mo l’é la vétta ch’la rêgola la cusiänza
|
an è brîSa la libartè ch’ai amanca; ai amanca di òmen lébber
|
an é brîSa vaira che i dé ch’ai piôv i séppen i pió brótt: såul in chi dé che lé t pû girèr a tèsta èlta anc s’t î drî a zighèr
|
An é megga vaira che la Zänt urdinèria i t fâghen da capîr i sû pinsîr in manîra bèla cèra; e se chèSo mâi i avéssen quèl e cèr al n é brîSa ch’i séppen padrón dla längua mo l é che i an dla Sgadézza int al zócc
|
an eSésst gnínta fôra di âtom e al spâzi vûd: tótt al rèst äli én upignån
|
an i é brîSa amåur sänza padîr o fèr padîr
|
an i é brîSa biSåggn ed bruSèr i lîber par dscanzlèr una cultûra. Ai bâsta fèr in môd che la Zänt i la dSmétten ed lèZri
|
an i é brîSa däl nôrum. Tótt i òmen i én däli eceziån a una raigla ch'an eSésst brîSa
|
an i é brîSa däli êrub tréssti, ne di òmen trésst. Ai é såul di cultivadûr trésst
|
an i é brîSa däl’idê ch'äl séppen anc indrî, mo ai é di mumént giósst che biSåggna èser bón d asptèr
|
an i é brîSa dåu parsån ch’äl lèZen l istàss lîber
|
an i é brîSa di fât, mo såul däl'interpretaziån
|
an i é brîSa di fiû ilegéttum, mo såul di genitûr ilegéttum
|
an i é brîSa dl amåur strasinè
|
an i é brîSa felizitè sänza libartè, e libartè sänza curâg’
|
an i è brîSa un amåur pió stièt che l amåur pr al magnèr
|
an i é brîSa un crémmin acsé catîv da n èser brîSa pardunè dala Zänt, s'l é stè fât int al nómm dal Sgnåur o dla naziån
|
an i é brîSa un quèl ch'al séppa bån o catîv par cånt sô, mo l'é quall ch'ai é int al zócc ch'al dîS ch'l é prôpi acsé
|
an i é brîSa un Zuglén pió óttil e nòbil che un diziunèri, par fèr Zughèr i fangén dai zéncu’ân in só. E, con un pô d furtóNna, anc i bón scritûr infén ai zänt ân
|
an i é brîSa una strè par la pèS. La pèS l'é la strè
|
an i é brîSa un'upignån tante Sbagliè, che un quèlc filòSof an pòsa brîSa manifestèrla
|
an i é cminzéppi né fén, ai é såul na pasiån sänza fén par la vétta
|
an i é dóbbi che l'ónnica pèS fôrta e ch'la tén bòta stra un òmen e sô mujêr l'é dscunpagnères
|
an i é dóbbi ch’ai fóss biSåggn d na rivoluziån, par spieghèr ala Zänt che i gran Svèri däl ricàzz i dan la målla a un Sbandêren ed mèl e a un sinifîli ed delétt; mo mé a sån anc cunvént che a èser tótt récc prezîS al séppa un bèl insónni
|
an i é dóbbi, l univêrs l é sänza cunfén
|
an i é dutåur ch’pôl inprumétter la guarigiån, mo ògni dutåur l arêv da psair inprumétter ed tgnîr drî al malè
|
an i é gnìnt ch'al pòsa èser pió malnàtt d na guèra ardupè
|
an i é gninta al månnd ch’s arvîSa al’afeziån d una mujêr. L é un quèl che un ômen spuSè an i pâsa gnanc pr al zócc
|
an i é gnínta ch'fâga dvintèr tant puvrétt, cunpâgna l'aviditè
|
an i é gnínta cunpâgna turnèr int un sît ch’l é avanzè sänper quall par dscrûver cum a sän canbiè
|
an i é gnînta d acsé prâtic, cunpâgna una bôna teorî
|
an i é gninta ed pió difézzil da tgnîr bòta che l udåur dl’adulaziån
|
an i é gninta ed pîz pr una naziån dla Zänt fûrba ch’i fan cånt d èsr inteligént
|
an i é gnìnta pió brótt dla raSån quand la n é brîSa dala nôstra pèrt
|
an i é guêren ch’al pôsa tgnîr bôta dimónndi sänza un’upuSiziån coi marón quèder
|
an i é inción ch’al pôsa fèruv sénter brîSa al’altazza s’an sî brîSa d acôrd
|
an i é inción ch’l um pètna cunpâgna al vänt
|
an i é inciónna teorî democrâtica ch’l’èva di dóbbi che ónna däl caraterésstichi d una ditatûra la séppa dvintèr padrón ed tótt i rubinétt däl nutézzi
|
an i é inciónni pasiån in duv ai séppa acsé tant egoîSum, cunpâgn a int l amåur; e a sacrificän sänper pió vluntîra la trancuilitè ed quall ch’a i vlän bän, piotòst che pêrder la nòstra
|
an i é mâi stè una guèra bôna e una pèS catîva
|
an i é malediziån pió granda d un'idê spargujè con la viulänza
|
an i pôl èser grandazza sänza senplizitè
|
an ié dóbbi ch’a muréss pr äl mî cunvinziån, parché äl prénn anc èser Sbagliè
|
an inpôrta savair chi é ch’avän spuSè, parché a psî stèr sicûr che, ala matéNna dåpp, a s adarän d avair spuSè un èter
|
an liZîdi, cum i fan chi cínno, par divartîres, o cum i fan i anbiziûS pr istruîres. Nå, liZî par vîver
|
an ò mâi fât gnìnt ed mî, parché ai ò sänper aguantè i quî ch’i pasèven pr âria
|
an pôl brîSa dèr che i sienziè i fâghen däl catûr al bîsti; ch'i fâghen bän i sû esperimént coi giurnaléssta o coi puléttic
|
an pôs vàdder i ân ch’ai ò pasè in Parlamänt cunpâgna quî dal licéo Azêglio ed Turén. Una pêrdita ed tänp a insachèr dla nabbia
|
an psän fèr gnìnta ed pîz a un quelcdón, che tgnîr drî såul a ló
|
an s dîS mâi tanti ufèl, cunpâgna prémma däli eleziån, in st mänter ch'ai é la guèra e dåpp ala câzia
|
an s fà brîSa di amîg, quall ch’an s fé mâi un nemîg
|
an s fà brîSa puléttica con la morèl, mo gnanc sänza
|
an s nâs brîSa dòna, mo as dvänta
|
an s pånnd mâi mänt a quall ch’as é fât, as vadd såul quall ch'ai avanza da fèr
|
an s pôl brîSa legaliZèr al trâfic dròga parché ai gîra trûp quatrén
|
an s pôl tradûSer dal tótt col parôl gnanc i pinsîr
|
an s sà brîSa in dóvv la môrt la t stà d’asptèr, siché dånca té stâla d’asptèr dapartótt
|
an s tîra só gnínta in vatta ala prêda; incôsa as tîra só in vatta al sabiån, mo avän da tirèrel só cunpâgna se al sabiån al fóss dla prêda
|
an s tradûS brîSa quall ch’é scrétt, as tradûS quall che l autåur al vlêva dîr, e l é par quall che i conpiûter i n arîven bSa d åura ed tradûSer
|
an stèdi a dmandèrum d èser gentîl; dmandèm såul ed fèr cånt d èsrel
|
an stèdi a lasèruv inpónner la libartè ed parôla prémma dla libartè ed pinsîr
|
an stèr a avair vójja d ignínt e t srè l ômen pió récc dal månnd
|
an stèr mégga a èser acsé mudèst ... t an î pó mégga acsé grand
|
an strasinèdi dal tänp a zarchèr di incâli, a prêv anc an èsrien inción
|
an uv fà brîSa pòra un månnd d analfabêta sänza inciónni memòri, fòra che qualla di sû conpiûter?
|
an vèl brîSa la panna ed vîver la vétta, s'an s é brîSa lûv ed quall ch'la s ufréss
|
an vlair brîSa l é cunpâgna avair bèle
|
anarchî an vôl mégga dîr ch’an i é brîSa däl raiguel, mo mo ch’i n i én brîSa i gvarnànt
|
anc int al spòrrt biSåggna vîver insàmm ala mâfia?
|
anc se däl gramâtic ai n é cunpâgn a i gramâtic, anzi, de pió…
|
anc s'et gîr in zà e in là, par tótti äl såu strè, t an arivarè mâi d åura ed catèr äl cunféNni dl'âlma: l é acsé fånnd al sô 'logos'
|
andèr in cîSa t a n guänt brîSa un cristiàn cunpâgna andèr in garag’ t a n guänt brîSa un’automôbil
|
andèr in viâZ al sêruv såul a vlair pió bän al sît duv a sän vgnó al månnd
|
antèr la cà in st mänter che i tû fiû i én anc in cràsser, l é cunpâgna fèr la råtta prémma ch'al dSmétta d anvèr
|
apanna ch’t et métt drî a supurtèr quèl, al dvänta suportâbil, e pasè pôc anc normèl
|
Arcôrdet che, anc s't avéss mâi da canpèr par trai mélla ân, o magâra tränta mélla, t a n préss pêrder un'ètra vétta fôra ed qualla t è e an i srà mâi un'ètra vétta dåpp a qualla t è. Sichedånca la vétta pió longa e qualla pió cûrta äli én prezîSi. Al mumänt preSänt (al dé d incû) l é ed tótt i cristiàn, mo al tänp indrî l é pasè par sänper. An i é inción ch'pôsa pêrder al tänp indrî o quall ch'l à da vgnîr parché, sicómm i n én brîSa i tû, cum fèni a rubèrti?
|
arénn da stèr ala lèrga da dchi afèri ch’a t tåcca ed méttret un ftièri nôv
|
as à a dispuSiziån dîS minûd par realiZèr un'idéa, prémma ch'la tåurna int al månnd di insónni
|
as arêv da pinsèr de pió a fèr dal bän che a stèr bän; in sta manîra as finirêv pò anc par stèr méi
|
as canpa såul una vôlta, mo s’t al fè pulîd una vôlta l’é asè
|
as dîS che coi bajûc et pû avair incôsa. Nå, la n è bSa vaira. Et pû cunprèr la rôba da magnèr, mo brîSa l aptît; la medgéNna, mo brîSa la salût; un lèt mulSén, mo brîSa la sòn; la cgnusänza, mo brîSa al capéss; l'aparänza, mo brîSa al stèr bän; al divertimänt, mo brîSa la felizitè; di cgnusént, mo brîSa di amîg; di servidûr, mo brîSa la fedeltè; i cavî grîS, mo brîSa l unåur; di dé chiêt, mo brîSa la pèS. Coi bajûc et pû avair la góssa d incôsa. Mo brîSa l'âlma. Quella t an la pû brîSa avair coi bajûc
|
as dvänta Zûven a s-sant’ân: purtròp, l é tròp tèrd
|
as é d avîS d èser un pajaiS e la veritè l'é ch'a sän arîSg un paeSâg'
|
as é strulghè däl cûr par di mèl brîSa cgnusó
|
as guänta pió grand cal dé che, par la prémma vôlta, a s ridän drî
|
as lasän inbarluchèr fazilmänt da quàll ch’ai vlän bän
|
as pôl falîr in tanti manîr, mo as arîva d åura int na manîra såul
|
as pôl fèr di quî straurdinèri, sänza stèr lé a pretànnder d avair tótt al mèrit
|
as pôl miSurèr al livèl ed ziviltè d na sozietè, andànd dänter int äl såu parSån
|
as pôl pardunèr a un òmen d èsr un inSmé pr un'åura, quand ai é di inSmé ch'i n la piànten mâi d èsrel par tótta la vétta
|
as prélla in tånd e, quand as finéss, et crôd in tèra
|
as prêv dîr che la libartè l'é un quèl vèg. La sô mancanza an l é brîSa
|
as rispèta såul i dirétt umàn däl parsån giuréddichi
|
as zîga de pió pr ägli uraziån cuntintè, che par quàlli brîSa cuntintè
|
Auschwitz al tâca tótti äl vôlt che un quelcdón al guèrda un mazèl e al pänsa: äli én pó såul däl bîsti
|
avair incôsa pr èser cuntänt an é brîSa una raSån pr èsrel
|
avair raSån l é una raSån de pió pr an utgnîr inción riSultèt
|
avair un amîg al n é brîSa un quèl che tótt i s n in pòsen stimèr
|
avair un lîber al dvänta un sostitût dal lèZrel
|
avän al miåur Cungrès che i góbbi i pséssen cunprèr
|
avän asè religiån par vlairs dal mèl, mo brîSa asè par vlairs bän
|
avän da fèr la lòta par la pèS con di uSvéi ed pèS
|
avän d'èser mudèst, e tgnîrs in amänt che chi èter i én pió trésst che nuèter
|
avän globaliZè al zîrcuel, mo brîSa al pan
|
avän såul la felizitè ch'avän dè
|
avanzé delûS pr infén dala natûra dl òmen, e a i la dé só, parché am pèrs ch'la s arviSéss tròp ala mî
|
avuchèt: ón ch'al s prutèZ dal rubarî, cavàndes vî la tentaziån
|
avuchèt: un cånplîz ch'an và arîSg ed gnínta
|
azidänt a cal mumänt ed felizitè ch’al m à fât guintèr infelîz par sänper
|